Lekcja 32

¡Bienvenido a la clase de hoy!

Witam Cię na dzisiejszych zajęciach!

Jak zapewne pamiętasz, na poprzedniej lekcji omawialiśmy strukturę estar + gerundio, która służyła do opisywania sytuacji właśnie trwającej bądź też długo trwającej. Konstrukcja ta nazywa się fachowo peryfrazą, a peryfraz jest w języku hiszpańskim bardzo wiele i są one niezwykle przydatne. Dzięki nim, między innymi, unikamy zbędnych powtórzeń, ponieważ zastępują one często rozbudowane opisy. Weźmy za przykład znane Ci już estar + gerundio. Jeżeli zapytasz:
to masz na myśli, co pytana osoba robi w tym momencie, a użyta struktura pozwala Ci na uniknięcie rozbudowanego pytania typu:
Zapewne nasuwa Ci się pytanie, dlaczego nie można po prostu zapytać:
Otóż nie powinno się, gdyż zadając to pytanie, mamy na myśli, czym pytana osoba zajmuje się na co dzień, na przykład gdzie pracuje.

Konstrukcje te, krótko mówiąc, ułatwiają nam zatem komunikację językową. Ważne jest to, że używane w nich czasowniki, na których te konstrukcje się opierają, odbiegają od swojego oryginalnego znaczenia, co zobaczymy na przykładach.

Wspomnianych peryfraz jest bardzo dużo, my zajmiemy się najważniejszymi.

Na początku omówię pierwszą z grup, którą tworzy się za pomocą nieodmienionego czasownika, czyli bezokolicznika, zwanego po hiszpańsku infinitivo. Oto najczęściej spotykane konstrukcje:

volver + infinitivo
ponerse a + infinitivo
dejar de + infinitivo
estar a punto de + infinitivo
acabar de + infinitivo
deber de + infinitivo

W temacie dzisiejszej lekcji pojawiła się pierwsza a nich, a mianowicie:

volver + a + infinitivo, której używamy, chcąc wyrazić powtórzenie jakiejś czynności.

Spójrz proszę na poniższy przykład:
Jak widzisz, konstrukcja volver + a + infinitivo pozwoliła zastąpić zdanie este año voy a ir otra vez para allá, które znaczy to samo, ale jest nieco dłuższe i mniej zgrabne.

Podobnie jest w kolejnych przykładach:
Vuelves a llegar atrasado zastępuje zdanie otra vez llegas atrasado. Zdania te są naturalnie synonimami, możemy je stosować wymiennie.

Formy volver + a + infinitivo używamy naturalnie także w czasach przeszłych. Oto przykład:
co oznacza: este año Manuel otra vez se ha roto la pierna, czyli możemy to znowu powiedzieć na dwa sposoby.
I tym razem zdanie Ayer de nuevo perdí mi billetera można zastąpić konstrukcją volver + a + infinitivo, używając jej w czasie indefinido, gdyż jak pamiętasz do wydarzeń skończonych, czyli na przykład tych, które nastąpiły wczoraj, używamy właśnie tego czasu.

ponerse + a + infinitivo

Jak widzisz, używamy tutaj zwrotnej formy czasownika poner, czyli ponerse. Z pewnością pamiętasz, że czasownik ten oznacza kłaść, a w swojej zwrotnej formie wkładać na siebie, na przykład ubranie. Oczywiście w omawianej konstrukcji znaczenie to jest całkowicie różne, może być ona bowiem stosowana wymiennie z czasownikiem empezar, czyli zaczynać, ale tylko wtedy, kiedy mamy ma myśli rozpoczęcie jakiejś czynności.

Spójrz jak wygląda to na przykładach:
Zamiast se pone a llorar możesz powiedzieć empieza a llorar.

A tak wygląda to w czasie przeszłym:
Se puso a llover można by zastąpić przez empezó a llover, różnica byłaby tylko w zabarwieniu emocjonalnym. Używając empezar bardziej informujemy o wydarzeniu, a za pomocą ponerse wypowiedź nabiera negatywnego zabarwienia.

Spójrz proszę jeszcze na jeden przykład, w którym po czasowniku deber - musieć - zastosujemy ponerse w formie nieodmienionej:
Teoretycznie w powyższym zdaniu też możemy zastąpić ponerse a przez empezar, ale wtedy zdanie straci nieco swoją wymowę, która ma na celu podkreślenie konieczności rozpoczęcia pracy, a nie tylko suchą informację.

Kontynuując dzisiejszy temat, przejdę do kolejnej tego rodzaju konstrukcji oznaczającej, w przeciwieństwie do poprzedniej, zaprzestanie wykonywania jakiejś czynności. Tworzymy ją za pomocą czasownika dejar - zostawiać, przyimka de oraz bezokolicznika. Całe połączenie oznacza przestać.

dejar de + infinitivo

Zapraszam Cię do prześledzenia przykładów:
Dejar de fumar oznacza dosłownie przestać palić. W tym zdaniu używamy czasownika w formie nieodmienionej, gdyż odnosi się on do ogólnej zasady, a nie do konkretnej osoby.

W kolejnym przykładzie pojawia się czas przeszły indefinido, gdyż wyrażenie dejar de hablar odnosi się do pojedynczej sytuacji:
Jak widzisz, konstrukcja dejar de jest prosta w użyciu, możemy ją dokładnie przetłumaczyć na polskie słowo przestać i tak naprawdę jedyne, co musisz zrobić, to odmienić czasownik w odpowiedniej osobie i czasie.

Dla utrwalenia tego wyrażenia proponuję Ci jeszcze jeden przykład:

Kolejną peryfrazę tworzymy przy pomocy czasownika estar. Nie da się jej dokładnie przetłumaczyć na język polski, gdyż estar a punto de dosłownie oznacza znajdować się o punkt od, ale jak pewnie się domyślasz jest ona odpowiednikiem polskiego wyrażenia być o krok od czegoś, oznacza zatem zapowiedź jakiegoś wydarzenia.

estar a punto de + infinitivo

Oto przykłady:
Estoy a punto de terminar oznacza zatem, że niewiele mi brakuje do końca, jestem o krok od zakończenia.

Podobnie jest w kolejnym przykładzie:
Está a punto de ponerse a llorar - niewiele brakuje, żeby się rozpłakał, jest o krok od rozpłakania się.

W czasie przeszłym konstrukcja ta zmienia troszeczkę znaczenie i informuje, że dane wydarzenie było bliskie realizacji, ale się nie odbyło, tak jak w poniższym zdaniu:
lub omal nie wydarzyło się coś złego, jak w kolejnym przykładzie:
Użycie czasu pretérito perfecto sugeruje, że wydarzyło się to przed momentem.

deber + de + infinitivo

Skupimy się teraz na czasowniku deber, który często wprowadza w błąd nawet osoby hiszpańskojęzyczne i zdarza się, że jest przez nie używany niepoprawnie. Deber samo w sobie wyraża powinność, obowiązek i w momencie, kiedy chcemy ten obowiązek wyrazić, zdanie brzmi następująco:
I na przykład w czasie przeszłym:
Inne znaczenie tego czasownika to być dłużnym, np. pieniądze:
lub przysługę:
Natomiast jeśli dodamy do niego przyimek de, zmieni on znaczenie i będzie wyrażał tak zwane prawdopodobieństwo. Chodzi o to, że jeżeli nie jesteśmy czegoś pewni, tylko to przypuszczamy, mówimy na przykład:
czyli nie wiemy, która jest godzina, tylko przypuszczamy, że 18.00.
Zakładamy, że wspomniana osoba ma dużo pieniędzy, ponieważ nosi drogie ubrania, ale nie wiemy tego na pewno.

I jeszcze jeden przykład, tym razem w czasie przeszłym:
Nie wiemy skąd te blizny u wymienionej osoby, zakładamy, że miała wypadek.

acabar + de + infinitivo

Konstrukcji powyższej używamy, kiedy chcemy poinformować o czymś, co dopiero się wydarzyło. Co ważne, może ona występować tylko w czasie teraźniejszym oraz przeszłym imperfecto.

Spójrz proszę na jej zastosowanie w czasie teraźniejszym:
Odpowiednikiem acabar de + infinitivo w powyższym przykładzie mogłoby być na przykład hace un rato czy hace un momento, które jak pamiętasz znaczą przed chwilą. Zdanie zatem mogłoby brzmieć:
Nie wiem, co Ty o tym sądzisz, ale według mnie pierwsze zdanie brzmi zdecydowanie zgrabniej i przede wszystkim jest krótsze.

Proponuję Ci jeszcze jeden przykład z użyciem czasu teraźniejszego:
A oto ewentualne zdanie "zastępcze":
Zatem wiesz już, że dłuższą wypowiedź, jaką jest hace un momento he pasado, można zastąpić krótszą o tym samym znaczeniu, czyli acabo de pasar.

Jak już wspomniałam, acabar de + infinitivo użyć można także w czasie imperfecto i wtedy odnosi się ono do czegoś, co wydarzyło się tuż przed innym zdarzeniem w czasie przeszłym, na przykład:
Zdanie to, nie używając omawianej konstrukcji, należałoby powiedzieć w następujący sposób:
Powyższe zdanie jest długie i skomplikowane gramatycznie. Zauważ, że zwrot hace un rato musi się odmienić w czasie przeszłym, ponieważ odnosi się do przeszłości. Do tego należy użyć czasu zaprzeszłego, który poznamy na jednej z kolejnych lekcji. Innymi słowy, dużo lepiej jest użyć konstrukcji acabar de i osiągnąć to samo znaczenie.

Pierwszy rodzaj naszych konstrukcji peryfrastycznych mamy już omówiony, czas teraz przejść do dwóch następnych, w których używamy odpowiednio gerundio oraz participio.

Co do tej ostatniej grupy, konstrukcji tego rodzaju jest niewiele i tłumaczone są na język polski jako imiesłów przeszły, czyli na przykład: zrobione, przeczytane etc.

W przeciwieństwie do poprzedniej grupy w tej czasowniki nie tracą swojego głównego znaczenia. Spójrz na przykłady, które wyjaśnią Ci, co mam na myśli:

tener + participio

Konstrukcja ta odpowiada czasowi przeszłemu pretérito perfecto, czyli:
znaczy to samo, co:
a na przykład:
znaczy tyle, co:
Różnica jest jedynie w konstrukcji, gdyż jak zapewne dostrzegasz w wyrażeniu tener + participio, participio funkcjonuje jak przymiotnik i odmienia się stosownie do liczby i rodzaju. Spójrz na kolejny przykład:
La canción, piosenka, jest rodzaju żeńskiego i w powyższym zdaniu występuje w liczbie mnogiej, zatem forma participio: compuesto, pochodząca od czasownika componer, jest dostosowana do rodzaju żeńskiego i liczby mnogiej i brzmi compuestas. Powyższe zdanie znaczy dokładnie:

W zdaniach, w których participio nie odnosi się do żadnej rzeczy czy osoby, nie jest odmieniane, czyli zdanie:
Planuję (mam zaplanowane) pojechać do Hiszpanii brzmi:

Istnieje w języku hiszpańskim, konstrukcja podobna do powyższej, a mianowicie:
llevar + participio i tworzy się ona na takich samych zasadach jak ta omawiana powyżej. Różni się ona nieco sensem, gdyż jeśli powiesz:
masz na myśli:
Konstrukcja tener + participio pozbawiona jest informacji o tym, że opisana czynność nadal będzie wykonywana.

Spójrz jeszcze na dwie ostatnie konstrukcje z tej grupy. Mianowicie:

dejar + participio i quedar + participio

Pierwszą tworzymy za pomocą czasownika zostawiać, czyli dejar, i również nie traci on tego znaczenia, kiedy jest używany w konstrukcji z participio, na przykład:
Los platos to rodzaj męski liczby mnogiej, dlatego też imiesłów lavado jest także odmieniony do liczby mnogiej.

W przypadku kolejnej konstrukcji czasownik quedar - zostawać - też zachowuje swoje pierwotne znaczenie, aczkolwiek zdarza się, że czasem tłumacząc go na język polski, musimy wybrać nieco zgrabniejsze tłumaczenie zdania.

Oto dwa przykłady:
czy

Ostatnią z omawianych grup tworzy się za pomocą odmienianego czasownika oraz gerundio.

Często używanymi w hiszpańskim tego typu konstrukcjami, oprócz znanej Ci i wielokrotnie wspominanej estar + gerundio, są:

seguir + gerundio oznaczające, że rozpoczęta akcja trwa nadal, na przykład:
acabar + gerundio oznaczające zakończenie jakiegoś procesu, na przykład:
llevar + gerundio ma na celu pokazać rozpoczętą w przeszłości czynność i dalsze jej trwanie, konstrukcja ta zawsze stosowana jest z określeniem czasowym:
ir + gerundio opisuje czynność dziejącą się stopniowo:
Hacerse jest tu czasownikiem zwrotnym i oznacza dokładnie robić się, stawać się.

Ta ostatnia peryfraza czasem może być zastępowana przez estar + gerundio.


To by było wszystko na dziś. Zdaję sobie sprawę, że dzisiejsza lekcja była dosyć długa, mimo to mam ogromną nadzieję, że była zrozumiała. Jej podsumowanie jak zawsze znajdziesz w zakładce Ściąga, tak że proponuję Ci się tam udać, aby powtórzyć dzisiejszy materiał. Koniecznie przerób sobie proponowane przeze mnie ćwiczenia, gdyż pomogą Ci utrwalić omawiane konstrukcje.

Ja żegnam się z Tobą i zapraszam do dalszej nauki.

¡Hasta pronto!

Kasia