Lekcja 18

Привет!
Witaj! Dziś porozmawiamy o czasie przeszłym. W rosyjskim jest jeden czas przeszły (nie kilka, jak to jest chociażby w angielskim) i sam niebawem się przekonasz, że jego tworzenie wcale nie jest trudne. Zanim przejdziemy do sedna, powtórzmy materiał zawarty w lekcji poprzedniej. Przetłumacz:

W centrum miasta znajduje się pomnik Mickiewicza.
........................................

Proszę iść wzdłuż tej ulicy, a potem proszę skręcić na prawo.
........................................

Naprzeciwko szkoły znajduje się teatr.
........................................

Proszę iść prosto przez około 20 metrów.
........................................

To całkiem blisko stąd.
........................................


Jeśli już bezproblemowo przetłumaczyłeś powyższe zdania, to znaczy, że materiał z poprzedniej lekcji masz opanowany w wystarczającym stopniu, by przejść do kolejnej.
Dziś, jak wiesz, porozmawiamy o czasie przeszłym. W języku rosyjskim czasowniki w czasie przeszłym odmieniają się przez rodzaje i liczby (tak jak w języku polskim) i tworzymy go od bezokolicznika. Utworzę go na podstawie dwóch znanych Ci czasowników ("robić" i "kupić"). Zanim jednak je przedstawię, chcę zwrócić Twoją uwagę na to, że czas przeszły tworzymy po odjęciu od bezokolicznika końcówki, którą najczęściej jest "-ть", a następnie dodaniu do powstałego tematu "-л" (dla rodzaju męskiego), "-ла" (dla rodzaju żeńskiego), dla rodzaju nijakiego "-ло" i dla liczby mnogiej "-ли":


W odróżnieniu od polskiego, w rosyjskim nie wyróżnia się form czasu przeszłego dla rodzaju męskiego i żeńskiego w odniesieniu do liczby mnogiej. Po polsku powiemy do kobiet "poszłyście", a do mężczyzn – "poszliście". To jest oczywiście przykładowy czasownik, ale takie formy tworzymy we wszystkich czasownikach, a w języku rosyjskim mamy jeden czasownik do form męskich i żeńskich (w tym przypadku byłby nim "вы пошли").

Przedstawiony powyżej sposób tworzenia czasu przeszłego dotyczy zdecydowanej większości czasowników, których temat kończy się na samogłoskę.

W odmienny sposób czas przeszły tworzą następujące czasowniki (które niestety należy zapamiętać):


Spróbujmy od poniższych czasowników utworzyć czas przeszły:

uczyć się (w rosyjskim nie jest to czasownik zwrotny, choć może też być zwrotny, ale wymaga po sobie innego przypadku, ja podam Ci ten łatwiejszy):

Учить ("-ть" jest końcówką; ostatnią literą, która graniczy z końcówką, jest samogłoska, więc opierając się na tym, co powiedziałam wcześniej, dodamy do końcówki "–л" dla rodzaju męskiego, "-ла" dla rodzaju żeńskiego, "–ло" dla rodzaju nijakiego, "–ли" dla liczby mnogiej). Posłuchaj:


Jeżeli chodzi o przypadek, jakiego wymaga po sobie ten czasownik, to jest nim biernik:

учить (что?)

Spróbujmy powiedzieć, że wczoraj oni się uczyli rosyjskiego. "Język rosyjski" w mianowniku to:


Jest to rzeczownik rodzaju męskiego i – jak już pamiętasz – biernik takich rzeczowników jest taki sam, jak mianownik, czyli powiemy:


Można też uczyć się historii i innych przedmiotów. Poniżej podam Ci kilka przedmiotów szkolnych w mianowniku, a po myślniku w bierniku (bo będziesz potrzebował tych rzeczowników w bierniku):


W odniesieniu do języka niemieckiego mianownik i biernik są równe sobie, bo jest to rzeczownik nieżywotny rodzaju męskiego.

Bardzo przydatne w określaniu czynności, która odbyła się w przeszłości, są poniższe słowa i wyrażenia:


тому назад – oznacza "temu" (dosłownie: „temu do tyłu”), ale w znaczeniu "miesiąc temu", "tydzień temu" czy "rok temu".

Zwróć uwagę:

1 месяц
2, 3, 4 месяца
5, 6, 7, ... месяцев

Przypomina Ci to coś? Tak, była już o tym mowa, ale w odniesieniu do lat (1 год, 2, 3, 4 года, 5, 6, 7, ... лет). Mówiliśmy wtedy też, że ogromne znaczenie ma to, jaką cyfrą kończy się dany liczebnik i nawet jeśli chcemy powiedzieć "101 lat", to po rosyjsku powiemy "101 год". Podobnie rzecz się ma w odniesieniu do miesięcy, tutaj też trzeba zwracać uwagę na to, jaką cyfrą kończy się liczebnik, np. „21 miesięcy temu” powiemy:


22 miesiące temu:


Rzecz wygląda analogicznie przy dniach:

1 день
2, 3, 4 дня
5, 6, 7, … дней

I tak samo, jak przy miesiącach i latach, patrzymy na ostatnią cyfrę liczebnika. Zatem „31 dni temu” powiemy:


22 dni temu powiemy:


Podobnie powiemy:

- rok temu


- dwa lata temu


- 8 lat temu


Oprócz tego ważne są wyrażenia:

- w zeszłym roku


- w zeszłym miesiącu


Znasz już najważniejsze wyrażenia, które odnoszą się do czynności wykonywanych w czasie przeszłym. Teraz poznamy kilka zwrotów przydatnych w życiu codziennym.

Spróbujmy powiedzieć: „Mama długo mówiła z synem”. Po rosyjsku „mówić z” powiemy „говорить с" (кем? - kim? - narzędnik, "-ть" to końcówka, poprzedza ją samogłoska). Syn jest rodzaju męskiego i odmienia się wg deklinacji II (rzeczownik zakończony na spółgłoskę). "Długo" to po rosyjsku „долго”. Wiedząc to wszystko, powiesz:


Teraz inne zdanie: „Paweł długo odrabiał lekcje”.

Paweł – Павел
odrabiać lekcje – делать ("-ть" końcówka, poprzedza ją samogłoska) уроки


Spróbuj przetłumaczyć takie zdanie: „Oni jedli śniadanie od 8 do 9” (podpowiem Ci tylko, że w czasowniku „завтракать”, "–ть" jest końcówką, którą poprzedza samogłoska):
........................................

Sprawdź, czy powiedziałeś tak samo:


"Powiedzieć prawdę" to po rosyjsku:


сказа-ть ("-ть" jest końcówką, którą poprzedza samogłoska) – кому? что? (powiedzieć komu? сo? – tak jak po polsku).

Na podstawie tego powiedz następujące zdanie: „Ona powiedziała mamie prawdę”.
........................................

I porównaj ze mną:


A jeśli kogoś nie zrozumiałeś, to wiedząc, że "zrozumieć" to po rosyjsku "понять" ("-ть" to końcówka, a poprzedza ją "я" – samogłoska), a "ciebie" to "тебя", to zdanie to będzie miało postać:


A teraz powiedzmy zdanie: "Anna trzy godziny sprzątała mieszkanie". "Sprzątać" to "убирать" ("-ть" to końcówka, którą poprzedza samogłoska).


Teraz takie zdanie: "Wczoraj szedłem do pracy i spotkałem się z tobą".


Встретиться – oznacza „spotkać się”, w rosyjskim też to jest czasownik zwrotny ("встрети–ть" – końcówka, "–ся" - cząstka zwrotna). Jak zauważyłeś, tworząc czas przeszły, dodaliśmy "–л" (dla rodzaju męskiego), a dopiero po tym wstawiliśmy cząstkę zwrotną „-cя” ("встретился"). To zupełnie jak po polsku, powiemy przecież „spotkałem się”, a nie inaczej, i tak też jest w rosyjskim.

W lekcjach początkowych powiedziałam Ci, że w zdaniach twierdzących czasu teraźniejszego nie występuje czasownik „być”. Ale my teraz rozmawiamy o czasie przeszłym, w którym ten czasownik normalnie funkcjonuje i powiem Ci, że brzmi bardzo podobnie do polskiego, więc nie powinieneś mieć problemów z nauczeniem się go:


Posłuchaj:


Powiedz, że byłeś wczoraj w kinie (pamiętaj, że "kino" to rzeczownik nieodmienny):
........................................

Sprawdź, czy powiedziałeś tak samo:


A jeśli jesteś kobietą, to powiesz tak:


Jak sam widzisz, sposób tworzenia czasu przeszłego nie jest wcale skomplikowany. Musisz tylko wiedzieć, która część bezokolicznika jest końcówką (poniżej oddzielę ją od wyrazu poziomą kreską) i dalej już sobie poradzisz. Utwórzmy czas przeszły od poniższych czasowników, oznaczających kolejno: wziąć, dać, żyć, czekać, pić, spać.


Powiedz:

Dwa dni temu wziąłem od ciebie książkę.
взять (что? biernik)
od ciebie – от тебя, „od” to po rosyjsku „от”
........................................

Ona dała mi parasol i wzięła mój klucz.
mi – мне
parasol - зонтик
mój – мой
klucz – ключ
........................................

Oni dwa lata mieszkali w Warszawie.
........................................

Czekam na ciebie już godzinę!
ждать (кого? – dopełniacz) i po tym czasowniku nie stawiamy żadnego przyimka, dosłownie powiemy „czekam ciebie”
ciebie - тебя
........................................

Oni pili mleko i mówili o pogodzie.
........................................

On wczoraj spał od 10 do 12.
........................................

Porównaj, czy powiedziałeś tak samo:

Два дня тому назад я взял от тебя книгу.
Она дала мне зонтик и взяла мой ключ.
Они два года жили в городе Варшава.
Я жду тебя уже час.
Они пили молоко и говорили о погоде.
Он вчера спал с десяти до двенадцати.

Inaczej tworzą czas przeszły czasowniki zakończone na "–сти", "–зти", "–чь". Do tej grupy należą takie czasowniki jak: нести (nieść), расти (rosnąć), везти (wieźć), мочь (móc). Tworzą one czas przeszły w następujący sposób (trzeba się tego nauczyć):


Przetłumaczmy kilka zdań:

On niósł kwiaty dla żony.
kwiaty – цветы
dla – для (кого? – dopełniacz)


Kolejne zdanie: „W ogrodzie rosło duże drzewo”.
drzewo – дерево (w rosyjskim też jest rodzaju nijakiego), dlatego „duże” powiemy "большое" ("большой" – dla rodzaju męskiego, "большая" – dla rodzaju żeńskiego, "большие" – dla liczby mnogiej)
ogród – огород (II deklinacja, rzeczownik rodzaju męskiego zakończony na spółgłoskę)
w – в (wymaga po sobie miejscownika)


I następne: „Wiozłem sąsiadkę do szpitala”.

везти (kogo? – biernik)
do – в (kogo? co? – biernik)
sąsiadka – соседка


I ostatnie: „Oni mogli powiedzieć mi prawdę”.


Przećwiczmy teraz tworzenie czasu przeszłego na przykładzie kilku zdań. Przetłumacz:

a) Wczoraj na śniadanie ona jadła kanapki z masłem śmietankowym.
........................................

b) Dwa dni temu uczyłem się fizyki.
........................................

c) W zeszłym miesiącu oni dali ci kwiaty (ci - тебе).
........................................

d) Trzy dni temu ona wiozła sąsiadkę do szpitala.
........................................

e) W poniedziałek byliśmy w zoo (зоопарк – mianownik).
........................................

Porównaj z odpowiedziami:

a) Вчера на завтрак она ела бутерброды со сливочным маслом.
b) Два дня тому назад я учил физику.
c) В прошлом месяце они дали тебе цветы.
d) Три дня тому назад она везла соседку в больницу.
e) В понедельник мы были в зоопарке.


Mam nadzieję, że tworzenie czasu przeszłego nie stanowi dla Ciebie problemu. Fakt, trzeba wszystko powtórzyć i usystematyzować, ale nauka języków obcych polega właśnie na ciągłym powtarzaniu i utrwalaniu. Mam nadzieję, że robisz to codziennie. Jak już powtórzysz dzisiejszą lekcję, to zrób, proszę, ćwiczenia, które przygotowałam dla Ciebie.
Żegnam się już z Tobą.

Пока!
Lila