Lekcja 17

¡Hola de nuevo! - Witaj ponownie!

Na dzisiejszej lekcji omówimy bardzo smaczny temat, a mianowicie "la comida" - "jedzenie". Nauczę Cię nazw wielu produktów żywnościowych oraz zwrotów potrzebnych w restauracji i w sklepie z żywnością, poznasz również niektóre z typowych dań hiszpańskich.

A zatem "Manos a la obra", czyli "Do dzieła".
"Manos a la obra" to powiedzenie hiszpańskie, które na język polski można przetłumaczyć jako "Do dzieła", a dosłownie "Ręce do dzieła".

"la mano" po hiszpańsku to "ręka, dłoń"


Na początku przypomnijmy sobie nazwy podstawowych posiłków spożywanych w ciągu dnia. Hiszpanie jedzą dużo i często, dlatego tych posiłków jest więcej od tych spożywanych w Polsce.

Pierwszym posiłkiem dnia jest "el desayuno" - "śniadanie" ("desayunar" - "jeść śniadanie"). Hiszpanie jedzą śniadanie wcześnie rano, po wstaniu z łóżka. Jest to niewielki posiłek, gdyż w okolicach godziny 12 spożywają:

"el almuerzo" - "drugie śniadanie".

Generalnie to słowo wprowadza trochę zamieszania, gdyż jest to najczęściej posiłek spożywany pomiędzy śniadaniem a obiadem, godziny w zależności od regionu i kraju są dowolne, między 10:30 a 13, natomiast w Ameryce Łacińskiej to słowo oznacza "obiad" ("almorzar" - "jeść drugie śniadanie / jeść obiad" to czasownik nieregularny, w czasie odmiany "o" zamienia się na "ue") i generalnie jest to posiłek spożywany pomiędzy 11 a 15, w zależności od kraju i regionu.

Nie wszyscy Hiszpanie jedzą drugie śniadanie, niektórzy piją tylko kawę:

"pić kawę" - "tomar un café"

Następnym posiłkiem jest "obiad" - "la comida", spożywany w okolicach godziny 14. Słowo to oznacza również "jedzenie", a czasownik "comer" oznacza "jeść" lub "jeść obiad".

Kolejnym, często spotykanym u Hiszpanów posiłkiem jest "la merienda", czyli "podwieczorek", spożywany późnym popołudniem.

"jeść podwieczorek" to "merendar" (również nieregularny czasownik, w odmianie drugie "e" przechodzi w "ie")

I wreszcie w okolicach godziny 21 obfita "kolacja" - "la cena".

"cenar" - "jeść kolację"

Pogrupujmy teraz produkty żywieniowe

"productos alimenticios" - "produkty żywieniowe"

na:

"las bebidas" - "napoje" (od czasownika "beber", który już znasz)
"bebidas calientes" - "ciepłe napoje"
Do ciepłych napojów zaliczamy np.:

"un té" - "herbata",
"un café solo" - "kawa czarna", dosłownie "sama", bez dodatków,
"un café con leche" - "kawa na mleku", tę kawę robi się zalewając ją tylko mlekiem,
"un cortado" - to właśnie nasza polska "biała kawa", czyli zalana wodą i zabielana mlekiem
"bebidas frías" - "zimne napoje"
"frío" to po hiszpańsku "zimny", a "caliente" - "ciepły"

por ejemplo:

"el agua mineral con gas" - "woda mineralna gazowana"
"el agua mineral sin gas" - "woda mineralna niegazowana"
"el zumo" - "sok"
por ejemplo:

"el zumo de naranja" - "sok pomarańczowy",
"el zumo de manzana" - "sok jabłkowy",
"el zumo de plátano" - "sok bananowy",
"el zumo de melocotón" - "sok brzoskwiniowy"
"el zumo de piña" - "sok ananasowy"
Inne napoje to na przykład:

"la cerveza" - "piwo"
W Hiszpanii zamawiając piwo lane, nie używamy słów "małe" czy "duże", tylko:

"una cańa, por favor" - co będzie odpowiednikiem "małe, proszę"
"una jarra, por favor" - "duże, proszę"
No i oczywiście nie można zapomnieć o podstawowym hiszpańskim napoju, którym jest:
"el vino", czyli naturalnie "wino", i o dwóch podstawowych jego rodzajach, mianowicie:

"vino tinto" - to nazwa określająca "czerwone wino", choć "tinto" nie oznacza "czerwone", tylko raczej "farbowane"
i "vino blanco" czyli naturalnie "białe wino"
Wino zamawiamy na kieliszki, np.:
Bądź na butelki:
Aczkolwiek Hiszpanie na tyle znają się na winie, że zazwyczaj zamawiając podają od razu nazwę wina.

Wino w sklepach sprzedawane jest też w kartonach, podobnie jak typowy hiszpański produkt "la sangría" - rodzaj słodkiego, owocowego wina, serwowanego z lodem i kawałkami owoców.

W kartonach podobnie jak u nas sprzedawane jest też "mleko" - "la leche":
Typowym hiszpańskim produktem jest też "wino musujące" - "el cava":
Kolejną grupą produktów mogą być np: "los lácteos", czyli "nabiał":
por ejemplo:
"el queso" - "ser"
"el requesón" - "twaróg"
"el yogur" - "jogurt"
"la mantequilla" - "masło"
"los huevos" - "jajka"

Kolejną grupą mogą być "las frutas":
por ejemplo:

"la manzana" - "jabłko"
"la naranja" - "pomarańcza"
"el plátano" - "banan"
"la fresa" - "truskawka"
"el melocotón" - "brzoskwinia"
"la piña" - "ananas"
oraz typowy hiszpański owoc:
"la aceituna" - "oliwka"
"las verduras" - "warzywa"
por ejemplo:

"la patata" - "ziemniak"
"el tomate" - "pomidor"
"la zanahoria" - "marchewka"
"el pepino" - "ogórek"
"la cebolla" - "cebula
"la lechuga" - "sałata"
"la coliflor" - "kalafior"

A teraz nauczysz się nazw produktów mięsnych:

"los embutidos" to po hiszpańsku "wędliny"
Do nich zaliczymy na przykład:

"el jamón" - "szynka" i wspomnę tu od razu o typowej hiszpańskiej szynce "jamón serrano", którą przygotowuje się w całkiem inny sposób niż znaną Ci polską szynkę.
Tak samo jest z "el chorizo" - "kiełbasa", która również jest inna, niż znana Ci "polska kiełbasa",
"la salchicha" - to odpowiednik polskiej "parówki",
"la carne" - "mięso"
Rodzaje mięs:

"el pollo" - "kurczak
"la carne de vaca" - "wołowina"
"la carne de cerdo" - "wieprzowina"
"la carne de cordero" - "jagnięcina"
"el pescado" - "ryba", ale taka do jedzenia, gdyż żywa, pływająca to "el pez"

No i na koniec, niepogrupowane produkty, a równie ważne, np:

"el pan" - "chleb"
Chleb sprzedawany jest na "bochenki", a "bochenek chleba" po hiszpańsku to "una barra de pan"
"la sal" - "sól"
"la pimienta" - "pieprz"
"el azúcar" - "cukier"

Przejdźmy teraz do "sklepu z żywnością".

"En la tienda de alimentación" - "W sklepie z żywnością"

Spójrz na poniższy dialog i na użyte w nim wyrażenia:

"¿Qué le pongo?" - "Co podać?"
Przykładowo klientka chce kupić "tuzin jajek" (tuzin to 12 sztuk) - "una docena de huevos".
"¿Qué más?" - "Co jeszcze?", tłumacząc dosłownie "Co więcej?"
Na przykład:

"Una lata de atún" - "Puszka tuńczyka"

"Un paquete de azúcar" - "Paczka cukru" (w Hiszpanii cukier kupuje się na paczki, a nie na kilogramy)
"¿Algo más?" - "Coś jeszcze?"
Wyobraź sobie, że Ty, klient/ka, chcesz kupić jeszcze np. kilogram bananów, ale najpierw musisz się dowiedzieć o ich cenę. Możesz użyć do tego następujących pytań:

"¿Cuánto cuesta un kilo de plátanos?" - "Ile kosztuje kilogram bananów?"
Czasownik "costar" oznacza "kosztować" i jest nieregularny, w trakcie odmiany "o" zmienia się w "ue".

"¿Cuánto vale un kilo de plátanos?" - "Ile kosztuje kilogram bananów?"
Czasownik "valer" oznacza dosłownie "mieć wartość / być warte", a pierwsza osoba tego czasownika jest nieregularna: "yo/valgo".

I jeszcze jedno możliwe pytanie o cenę produktu:

"¿A cómo está un kilo de plátanos?" - "Po ile jest kilogram bananów?"
Odpowiedź na te pytania mogłaby być następująca:

"Un kilo de plátanos está a 2 euros con 50 centimos" - "Kilo bananów jest po 2 euro, 50 centów"

albo po prostu "A 2 euros con 50 centimos", czyli "Po 2 euro 50 centów". Ważne, abyś nie zapominał o przyimku "a", który, ponieważ pojawia się w pytaniu "¿a cómo está?" - "po ile jest?", to musi pojawić się i w odpowiedzi "a 2 euros" - "po 2 euro".
"Pues, póngame un kilo y medio" - "Zatem, proszę mi podać półtora kilo".
Zwrot "póngame" jest formą trybu rozkazującego dla trzeciej osoby, w tym wypadku "usted", od czasownika "poner", który jak z pewnością pamiętasz oznacza "kłaść", połączoną z zaimkiem dopełnienia dalszego "me" - "mnie",

"pues" to zwrot znaczący tyle co "więc, zatem".

"¿Algo más?" - "Coś jeszcze?"

"No, nada más" - "Nie, nic więcej".
"¿Cuánto es todo?" - "Ile za wszystko?"
Mam nadzieję, że powyższe wyrażenia przydadzą Ci się, kiedy będziesz robił zakupy w Hiszpanii.

A ponieważ z całą pewnością nie oprzesz się wspaniałej kuchni hiszpańskiej i wybierzesz do restauracji, zatem teraz nauczę Cię wyrażeń przydatnych właśnie przy zamawianiu potraw. Poznasz też typowe dania hiszpańskie warte polecenia.

"En el restaurante" - "W restauracji"

W Hiszpanii jest bardzo dużo tak zwanych "bares de tapas", czyli barów, w których można, oprócz napicia się czegoś, zjeść "tapas", czyli "przekąski", małe porcje jedzenia przeróżnego rodzaju. W barach tych możesz spróbować typowych potraw jak np. "la tortilla" , "la paella" lub małych kanapeczek z różnymi dodatkami. Jeśli natomiast chcesz zjeść obiad z prawdziwego zdarzenia to musisz udać się do restauracji.

Czasem pierwszą rzeczą, którą musisz zrobić, jest zarezerwowanie stolika. Wtedy wystarczy powiedzieć:
"quisiera" to forma grzecznościowa pochodząca od czasownika "querer"

Powyższe zdanie stosujemy oczywiście, kiedy chcemy zarezerwować stolik telefonicznie. W lokalu wystarczy powiedzieć (jeśli kelner lub kelnerka się nami nie zainteresuje):
Jeśli kelnerka nie przyniesie nam karty, to wystarczy o nią poprosić:
Gdy nie jesteś pewny co do wyboru potrawy, możesz powiedzieć:
lub
Czasownik "recomendar" - "polecać" jest czasownikiem nieregularnym, w czasie odmiany "e" przechodzi w "ie".

"De primero" - "na pierwsze", na pierwsze danie zazwyczaj można zjeść jakąś zupę, "zupa" po hiszpańsku to "la sopa".

Może to na przykład być "sopa de pescado" - "zupa rybna", "sopa de mariscos" - "zupa z owoców morza", "sopa de verduras" - "zupa warzywna", "sopa de champiñones" - "zupa pieczarkowa".
"De primero" można też zjeść "una ensalada" - "sałatkę". Typową hiszpańską sałatką jest "ensalada mixta", w której skład wchodzą znane ci już produkty "la lechuga", "la cebolla", "las aceitunas", "el pepino", "el atún" oraz "el aceite de oliva" - "olej z oliwek" i "el vinagre" - "ocet".

Sałatce, jak i innym hiszpańskim daniom, zawsze towarzyszy "el pan".

W lecie polecam również hiszpański "el gazpacho" - coś w rodzaju pomidorowego chłodnika. A oto definicja "el gazpacho":

"Es una sopa fría que se hace con tomates, pimiento, cebolla, pan, ajo, aceite, vinagre y agua" - "To zimna zupa, którą robi się z pomidorów, papryki, cebuli, chleba, oliwy, octu i wody".
"de segundo" - "na drugie" można zamówić na przykład hiszpańską "paella"

"La paella es un plato hecho de arroz, carnes, mariscos como calamares, gambas o mejillones, cebollas, ajos, tomates y guisantes" - "Paella to potrawa zrobiona z ryżu, mięs, owoców morza takich jak kalmary, krewetki czy małże, cebuli, czosnku, pomidorów i groszku".
"hecho" to forma pochodząca od czasownika "hacer" oznaczająca "zrobiony", która odmienia się przez rodzaj i liczbę tak jak przymiotnik, np. "hecha" oznaczać będzie "zrobiona"

"zrobiony z..." - powiemy "hecho de..."

"La paella lleva también aceite de oliva, sal, pimienta y azafrán" - "Paella zawiera również olej z oliwek, sól, pieprz i szafran".
Kolejnym daniem typowo hiszpańskim, które spożywa się w całej Hiszpanii na zimno bądź na ciepło, jest "tortilla española", która jest zupełnie czymś innym niż "tortilla meksykańska".

"La tortilla lleva patatas, huevos, cebollas, sal, pimienta y aceite de oliva" - "Tortilla zawiera ziemniaki, jajka, cebulę, sól, pieprz i olej z oliwek".
Na drugie danie można też zjeść np. "pieczonego kurczaka z frytkami" - "pollo asado con patatas fritas", "trucha" - "pstrąga" lub "chuleta de cerdo" - "kotlet".
a na koniec zamówimy "deser" - "el postre", np.:
"helados" - "lody"
"flan" - "budyń"
"tarta de chocolate" - "tort czekoladowy"
"pastel de manzana" - "szarlotka"
Spójrz zatem na cały przykładowy dialog:

"¿Qué va a tomar?" - "Co pan/pani zamawia?" - to najczęściej zadawane przez kelnera pytanie.

"tomar" oznacza dosłownie "brać",

natomiast czasownik "ir" używany jest tutaj do wyrażenia przyszłości. O tej konstrukcji "ir + a + bezokolicznik" będziemy mówić na jednej z kolejnych lekcji.
Czasownik "desear" jest czasownikiem regularnym i oznacza "życzyć sobie" lub w innym kontekście "życzyć komuś", na przykład "Te deseo mucha suerte" - "Życzę ci dużo szczęścia".

Zwrot "para beber" w powyższym zdaniu przetłumaczymy na "do picia", chociaż dosłownie oznacza on "żeby się napić".
"el vaso" - "szklanka"

Wyobraź sobie, że w trakcie posiłku potrzebujesz np. więcej chleba czy nóż, gdyż np. Twój spadł na podłogę. Poprosić o te rzeczy możesz w następujący sposób:

"¿Me trae más pan, por favor?" - "Przyniesie mi pan/pani więcej chleba, proszę?"
"¿Me trae otro cuchillo, por favor?" - "Przyniesie mi pan/pani drugi (inny) nóż, proszę?"
Po posiłku poproś o rachunek:

"La cuenta, por favor" - "Rachunek, proszę".


To wszystko, co przygotowałam na tę lekcję, zapraszam Cię jak zawsze bardzo serdecznie do części ćwiczeniowej, a zanim rozpoczniesz robienie ćwiczeń, zajrzyj do zakładki Ściąga, gdzie znajdziesz uporządkowane wszystkie informacje z dzisiejszej lekcji.

¡Hasta luego!
Kasia